LES CHORISTES

Regie: Christophe Barratier
Muziek: Bruno Coulais
Acteurs: Gérard Jugnot, François Berléand, Jacques Perrin e.a.

'Géén special effects, géén dure Hollywood-cast, géén bloed, geweld of bizarre plotwendingen. In deze film een simpele verhaallijn die draait om menselijke emoties die Barratier op een eenvoudige en integere manier op de kijker weet over te brengen.
Het is 1948. In het jongensinternaat Fond de l'Étang (bodem van de vijver) wordt Clément Mathieu benoemd tot surveillant. Het internaat wordt gerund door Rachin, een man die houdt van orde en tucht. Om de leerlingen onder de duim te houden hanteert hij maatregelen onder het motto 'actie = reactie'. Iedere ongewenste actie van de leerlingen kan rekenen op een onevenredige, soms bijna onmenselijke actie van de schoolleiding. Mathieu is hierdoor geschokt. Hij is ervan overtuigd dat de arme jongens op andere manieren op het rechte spoor te houden zijn. Op een enkele uitzondering na zijn ze niet slecht. Het zijn bijna allemaal weesjes, of in elk geval kinderen die thuis geen vredig en zorgzaam leven hadden. Mathieu ziet voor deze knaapjes nog hoop. Hij wint hun vertrouwen doordat hij enkele malen weet te voorkomen dat er weer een onredelijke straf wordt uitgedeeld.
Mathieu deelt zijn klas in als jongenskoor en gaat met ze aan de slag. Rachin ziet er geen heil in maar hij houdt Mathieu ook niet tegen. Na een aarzelende start krijgt hij de jongens inderdaad aan het zingen. Hij slaagt erin tot ze door te dringen en ze iets te geven waar ze enthousiast over kunnen zijn en waar ze vol overgave aan kunnen meedoen.
De enige die niet mee lijkt te willen doen is Pierre Morhange. Bij toeval ontdekt Mathieu echter dat Pierre over een uitstekende zangstem beschikt maar bang is om die in de groep te laten horen. Wanneer Mathieu ook Pierre bij de groep weet te betrekken ontstaat er een heus jongenskoor met een indrukwekkende solist.
Natuurlijk staat de film bol van de clichés en zijn de personages veelal erg aangedikt. Rachin, de directeur, is een en al boosaardigheid en incompetentie, maar aan het eind krijgt hij zijn verdiende loon. Het verlegen zangtalentje Pierre Morhange sluit zich uiteindelijk toch aan bij het koor en met zijn engelengezichtje wordt hij een grote sopraan. Zelfs voor het ontroerende weesje Pepinot loopt het verhaal precies af zoals je dat ver van te voren ziet aankomen.
Menig docent of pedagoog zal zich achter de oren krabben bij het zien van het gemak waarmee het zooitje ongeregeld verandert in een getalenteerd en volgzaam kinderkoor. Of zich verbazen over de tijd die deze surveillant uit kan trekken voor zijn buitenschoolse activiteiten. Dit alles hoort echter ook een beetje bij het sprookje...
Het klinkt allemaal een beetje saai en voorspelbaar maar de kracht van de film ligt dan ook niet in de spanning, verrassing en sensatie. Barratier legt de nadruk veel meer op sfeer en de subtiliteit van emoties. In Frankrijk en Zwitserland is de film een groot succes.'

Toen ik in de zomer van 2004 mijn vakantie in Zuid-Frankrijk doorbracht, werd mijn aandacht verschillende malen getrokken door aanplakbiljetten waarop de film 'Les Choristes' (de koorzangers) stond aangekondigd. Als koordirigent denk je dan natuurlijk meteen: hé, wat zou dat zijn? Ook de snoezige, ouderwetse foto van die kostschooljongetjes sprak me wel aan. Ik had vanzelfsprekend nog nooit van die film gehoord, daar hij pas het jaar daarvoor werd uitgebracht. Sommige dingen kunnen echter geen toeval zijn. En ja hoor: waar liep ik nietsvermoedend tegenaan in de Intermarché: de soundtrack van de film 'Les Choristes'! Beetje prijzig, die cd, maar na enige aarzeling liep ik er uiteindelijk toch mee naar buiten.
Ik was al een hele tijd aan het piekeren over een slotstuk voor een gemeenschappelijke concert. Er spookten wel een paar ideeën door mijn hoofd, die een voor een weer werden afgekeurd zijnde te afgezaagd, te moeilijk, te saai, te popi en ga zo maar door.
De specifieke moeilijkheid in dit geval vormde ook nog de combinatie van koren. Voeg een vrouwen- en een mannenkoor samen en je hebt een groot gemengd koor. Datzelfde geldt uiteraard voor twee kleinere gemengde koren. Maar een gemengd koor plus een mannenkoor, wat levert dat op? Bingo: een gemengd koor met teveel mannen! Ik zou dus toch voor deze combinatie van stemmen zelf iets moeten bewerken. En dan liefst iets dat niet te moeilijk, niet te saai enz. enz. was.
Mijn keuze viel tenslotte op het 'In Memoriam' uit de film 'Les Choristes'. Waarom? Ja, het is eigenlijk ondefinieerbaar, zoals liefde op het eerste gezicht (of gehoor, in dit geval) dat meestal is. Ik stelde me voor wat ik ervan wilde maken, hoe het zou klinken, hoe we met ons allen die intrigerende cadans zouden proberen over te brengen. Het kreeg natuurlijk een heel andere kleur dan de uitvoering van het jongenskoor uit de film, maar het moest wel diezelfde ontroering oproepen die me bij de eerste keer beluisteren getroffen had.
Het stuk werd, zo bleek, door beide koren op totaal verschillende wijze gewaardeerd. Het mannenkoor vond het op een enkeling na eenstemmig 'niks'. Het gemengde koor daarentegen was ook zeer eensgezind in zijn mening en daar werd het een daverend succes bevonden. Tja, over smaak valt niet te twisten...

Het is jammer dat de filmrecensent van bovenstaand stukje niets te melden heeft over de prachtige muziek van Bruno Coulais, terwijl het juist dat is wat de film naar mijn idee waardevol maakt. Want behalve dat 'In Memoriam' wordt er nog zeer veel door de jongetjes ten gehore gebracht dat ook meer dan de moeite waard is.
In de film zelf komt van het 'In Memoriam' alleen de a capella-versie voor. Het is pas op het eind bij de aftiteling dat het stuk in volle glorie met orkest wordt uitgevoerd. De mensen blijven in de zaal zitten tot de laatste noot is verklonken en pinken in het donker stiekem een traantje weg...